Geïnspireerd door buitenlandse voorbeelden introduceerde stadmaker Martine Sluijs de term ‘parkinclusief ontwikkelen’. Binnen deze integrale gebiedsontwikkeling wordt bij (nieuwe) bebouwing gebruikgemaakt van het aanwezige landschap. Sabine Boukens formuleerde breed toepasbare inrichtingsprincipes om het concept in de praktijk te brengen. 

In het stedelijk gebied zijn al partijen die werken aan natuurinclusief ontwikkelen, waarbij ecologie en groen in het ontwerp van een gebouw of bouwblok geintegreerd worden, zoals de Trudo Toren in Eindhoven of Wonderwoods in Utrecht. Ook kijkt het kabinet naar de mogelijkheden natuurinclusief bouwen tot norm te verheffen. Volgens stadsontwikkelaar Martine Sluijs wordt tijd voor een volgende stap: een steeds groter wordend park, te realiseren met ‘parkinclusief ontwikkelen’. In plaats van natuurlijke elementen in de bebouwing te betrekken, worden bij parkinclusief ontwikkelen groenstructuren opgenomen als integraal onderdeel van het ontwikkelplan.

In opdracht van de provincie Utrecht en in het kader van haar afstuderen keek Sabine Boukens (inmiddels werkzaam bij de gemeente Medemblik) naar het ruimtelijke aspect. Ze formuleerde 9 ontwerpprincipes om parkinclusief ontwikkelen in de praktijk te brengen. De inrichtingsprincipes kunnen op verschillende manieren worden ingezet. Boukens: ‘Door op basis van deze inrichtingsprincipes een nieuwe woonwijk te ontwikkelen, worden betere verbindingen met andere, bestaande groenstructuren in de provincie gelegd en wordt deze provincie uiteindelijk één groot park.’

1. Maak gebruik van de landschapsstructuur

Door het bestaande reliëf van de bodem te behouden blijft het karakter van het landschap deels intact. Het helpt het landschap te begrijpen en in nieuwe ontwikkelingen de identiteit van het landschap een hoofdrol te laten spelen. Het landschap kan natuurlandschap zijn, of zoals binnen de stedelijke contouren, historisch door mensen gemaakt. Denk daarbij aan industriegebieden, oude spoorlijnen, militair landschap, et cetera.

2. Verbind met groene corridors

Groene corridors zijn lineaire ruimtelijke elementen die kunnen bestaan uit bijvoorbeeld fietsroutes met groene bermen, watergangen of lintvormige parken. In bestaand stedelijk gebied geven historische of niet meer gebruikte industrie?le gebieden, wegen, spoorlijnen of bijvoorbeeld vestingwerken kansen om ontwikkeld te worden tot groene corridors. De corridors kunnen naast het maken van groene verbindingen bijvoorbeeld dienen voor recreatie en mobiliteit.

3. Verbind met ringen

Ringen zijn groene ringvormige corridors die alle huishoudens verbinden met de grotere groene gebieden in de stad, maar ook met het landschap buiten de stad. Er ontstaan door deze ringen gezonde routes die uitnodigen tot beweging. Ringen kunnen bijvoorbeeld oude stadsranden zijn die ingebouwd zijn in de stad.

4. Ontwikkel stadsranden

De stadsrand is de buitenrand van het rode gebied. Het is vanuit de stad de eerste plek voor de ontmoeting met het groen buiten de stad. Als uitbreiding van de stad plaatsvindt buiten de stadsrand blijft de nieuwe parkinclusieve stadsrand een groene omgeving waardoor stadsbewoners niet steeds verder weg hoeven om de natuur in te kunnen. Toch is het niet altijd wenselijk een stadsrand minder gesloten te maken, want het verandert het karakter van zowel het omliggende landschap als het stedelijk landschap. Dit vraagt om maatwerk: goed inventariseren waar kwaliteit ligt.

5. Bescherm en versterk bestaande scheggen

Door scheggen (groene gebieden die het stedelijk gebied binnendringen) te versterken en meer aandacht te geven, zal het landschap beter in de stad aanwezig worden. Het is voordelig voor de gezondheid van de stadsbewoners omdat het groen en de natuur dichtbij en toegankelijk is. Door aandacht te besteden aan historische scheggen en deze nieuw leven in te blazen, kunnen de historische landschapskwaliteiten weer zichtbaar worden, zoals bij de Zaanse Scheg in Amsterdam de Oerij weer zichtbaar wordt.

6. Ontwerp nieuwe scheggen

Door scheggen aan te leggen en te versterken zal het landschap beter in de wijk zichtbaar en aanwezig worden. De wijk wordt ook verbonden met het groen buiten de wijk.

7. Behoud bestaande bomen

Als oude bomen worden beschermd, blijft het karakter van het landschap zichtbaar in de nieuwe ontwikkeling, want ook de plaatsing van de bomen blijft zo veel mogelijk onveranderd. Dit is ook specifiek goed voor de biodiversiteit, aangezien het jaren duurt voordat nieuwe bomen vol en groot zijn.

8. Plant het landschap in de stad

Door plant- en boomsoorten die voorkomen in het landschap in de stad terug te laten komen, wordt de verbinding tussen de stad en het landschap sterker. Het bevordert ook de zichtbaarheid van het landschap, zoals bij de Zusterparken van het Nationaal Park.

9. Ontwikkel natuurinclusief

Natuurinclusief ontwikkelen is een manier van denken en doen waarin natuur altijd wordt meegenomen. Groen en natuur zorgen voor een betere gezondheid van de bewoners, betere biodiversiteit en betere klimaatadaptatie.

Openingsbeeld: Mabel Amber, Pixabay